foto.12) Powstańcy Wielkopolscy na tle pomnika w roku 1969 (MZK nr inwent. ? H)

Po jakimś czasie czarne tablice zostały zastąpione jasnymi marmurowymi, a wykute na nich inskrypcje wypełniono czarną farbą. Tablice te zachowały się do czasów nam współczesnych i zdemontowano je dopiero podczas rozbiórki całego pomnika.

foto.13) Napis na tablicy od strony północnej brzmiał: „Bohaterom powstania wielkopolskiego z 1919 roku poległym w walce o wolność ojczyzny składają hołd rodacy”. Foto ze zbiorów UMiG.

foto.14) Napis na tablicy na ścianie wschodniej „Poległym żołnierzom w latach 1939 – 1945 składają hołd rodacy”. Foto ze zbiorów UMiG.

foto.15) Tablica na ścianie południowej „Ofiarom zbrodni hitlerowskich w walkach okupacji składają hołd rodacy”. Foto ze zbiorów UMiG.

foto.16) Tablica na ścianie zachodniej „Hołd bohaterskim żołnierzom radzieckim poległym w roku 1945”. Foto ze zbiorów UMiG

 foto.17) Wygląd pomnika w latach 90. Z zasobów UMiG.

 W taki oto sposób, pomnik zyskując nowe tablice zatracił swój pierwotny charakter. Została rozmyta pierwotna idea jaka przyświecała jego budowniczym. W pamięci mieszkańców wsi pozostał jednak „pomnikiem powstańców” i tylko tak o nim mówiono. Obok służb miejskich opiekę nad pomnikiem przejęli uczniowie miejscowej szkoły, ale też osoby prywatne, jak choćby mieszkające po sąsiedzku panie Janina Chrzanowska i Felicja Kinowska, córka powstańca. Od roku 1995 społecznik Zygmunt Przybylak wraz z innymi mieszkańcami Paterka rozpoczyna oficjalne starania by przywrócić pomnikowi pierwotne znaczenie, proponując lokalnym władzom wymianę części tablic i umieszczenie na nich nowych treści. Te spontaniczne i godne pochwały dążenia nie są niestety poparte żadnymi badaniami, a pamięć ludzka bywa zawodna i ograniczona. Stąd dość niefortunnie sformułowane propozycje tekstów nie zostały zaakceptowane przez Wojewódzki Komitet Ochrony Miejsc Pamięci Walk i Męczeństwa. Wymiana korespondencji pomiędzy urzędami i petentem trwała przez kilka lat. Sprawa odżyła i znalazła swój finał dopiero po 15 latach w związku z przebudową skrzyżowania, na którym stał historyczny obelisk. Zaszła konieczność jego rozbiórki i pojawiła się myśl przeniesienia w inne miejsce. Te niespodziewane wydarzenia wpłynęły na przyspieszenie

decyzji dotyczących tablic memoratywnych na pomniku. Decyzją Miejsko-Gminnego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Nakle nad Notecią z dnia 27.10.2010 roku, zatwierdzoną przez Komitet Wojewódzki OPWiM w Bydgoszczy, zdecydowano usunąć wszystkie poprzednie tablice, a na ich miejsce wstawić dwie nowe o następującej treści: Bohaterom powstania wielkopolskiego 1919 r. Poległym w walce o wolność ojczyzny składają hołd rodacy 24.IX.1922. I drugą: „wciąż w koło słyszymy i w grobie nam się śni, że to co nie zginęło wyrosło z naszej powstańczej krwi.” Autor nieznany 7.II.2012 W zamyśle Komitetu przedsięwzięcie to miało przywrócić pierwotny charakter pomnika. Tymczasem pomnik rozebrano, znajdując w jego wnętrzu dwie butelki pozostawione przez pierwszych budowniczych. W jednej znajdował się wspomniany już akt erekcyjny i zmięta gazeta, a w drugiej najprawdopodobniej …cygaro. Pracownicy firmy kamieniarskiej przekazali znalezisko do muzeum. ¹³

foto.18) Butelki z wnętrza pomnika. (MZK nr inwent. )

¹³ Demontaż i rekonstrukcję pomnika przeprowadziła firma kamieniarska p. Tomasza Urbańskiego z Nakła. Konsultacji na etapie rekonstrukcji udzielał autor.

foto.19) Rondo bez pomnika                                          foto.20) Fragmenty rozebranego pomnika

Toczyła się jeszcze dyskusja czy nie przenieść pomnika w inne miejsce. Odbyły się nawet swego rodzaju konsultacje społeczne. W wyniku postawy części mieszkańców Paterka i członków MGKPWiM nie wyrażono zgody na nową lokalizację. Dzisiaj stoi więc (mniej więcej) na pierwotnym miejscu, pośrodku nowego ronda drogowego.

 foto.21,22) W trakcie montażu…. i po.

Zmieniło się jednak najbliższe otoczenie obelisku, usunięto metalowe barierki otaczające pomnik, dookoła ułożono nowy granitowy cokół oraz granitową kostkę.¹⁴ W miejscach gdzie były tablice, pozostawiono puste pola wypełnione cegłami. 27 grudnia 2011 roku, w 93. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego, we wnętrzu pomnika zamurowano metalową tubę z nowym aktem erekcyjnym podpisanym przez władze samorządowe powiatu, gminy, sołtysa i proboszcza Paterka.¹⁵ Dołączono też krótką historię pomnika i kilka współczesnych monet. W tej uroczystości brali udział samorządowcy nakielscy, przedstawiciele Kościoła, mieszkańcy Paterka.

 foto.23) Tuba na akt erekcyjny.

¹⁴ Część tych inwestycji została wykonana na koszt firmy „Kobylarnia”, która przebudowywała drogę.

.

foto.24) Przed wmurowaniem aktu erekcyjnego  ¹⁵ Kopie dokumentów w zbiorach MZK

foto.25) Uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego w dn.27.12.2011 r.

Jednak był to tylko wstęp do zasadniczej części uroczystości jaka odbyła się tradycyjnie 7 lutego następnego roku, podczas której zostały odsłonięte nowe, marmurowe tablice memoratywne.¹⁶ Zostały one zamontowane na południowej ścianie pomnika. W uroczystości ponownego odsłonięcia obelisku wzięły udział rodziny powstańców i pierwszych donatorów z Paterka.

¹⁶ Wykonano je w warsztacie kamieniarskim Mieczysława Komorskiego na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy w Nakle nad Notecią.

Foto.26) Za chwilę nastąpi symboliczne odsłonięcie nowych tablic.

Foto. 27) Delegacje składają wieńce pod pomnikiem

Bibliografia:

Dziennik Bydgoski, rocznik 1922 nr 215

Gazeta gnieźnieńska „Lech” z 4.10.1922 r.

Gazeta „Postęp” (Nowy Kurjer), rocznik 1919

Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., „Powstanie Wielkopolskie 1918-1919. Zarys dziejów”, PWN 1983 Karwat J., Powiat zachodniopoznański w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919

Pawełczyk M., „Kompania nekielska 1918-1919”. Portal historyczny gminy Nekla 2008 r.

Rezler M. „Powstanie Wielkopolskie 1918-1919. Spojrzenie po 90 latach”, wyd. Rebis 2008

okarski L., Ziołek J. (red.), „Wspomnienia Powstańców Wielkopolskich”, Wyd.Poznańskie 1970

Trybuszewski H., „Nakło nad Notecią w dobie Powstania Wielkopolskiego 1918-1919”, Nakło 1990

Marosz J., „Kcynia w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919. Relacje powstańców” Kcynia 2004

Fotografie:

1-9, 11, 18-28 Andrzej Sołtysiak

10,12 autor nieznany

13-17 UMiG w Nakle